21.03.2023

Orędzie Niny Malíkovej

Pandemia, konflikty wojenne i nasilające się problemy gospodarcze ostatnich lat utrudniają życie nam wszystkim. Cały ten niepokój rodzi napięcie, strach i obawę o przyszłość. Niepokój osiadł w naszych umysłach. Widać go na naszych twarzach.

Oczywiście nie potrafię sobie wyobrazić, jak to było kiedyś. Jeśli jednak przyjrzymy się nieco bliżej historii, zobaczymy, że podobne sytuacje – choć w innej formie i w innym porządku świata – zdarzały się już wcześniej. A mimo to, ludzie wierzyli w miłość, mieli dzieci i nadal starali się nie tylko przeżyć, ale i rozwijać się.

Nawet w najciemniejszych czasach istniały światy, które pomagały ludziom przetrwać, a wiemy z wielu źródeł historycznych, że teatr lalek i jego odwieczna magiczna moc były ich częścią. Siła ta tkwi w samych podstawach teatru lalek. Lalkarstwo jako stylizowana forma teatralna z własną metaforą przedstawia ludzką aktywność, ale też szuka – czasem z humorem, czasem z całą powagą – rozwiązań.

Próbując przedstawić nasze życie, teatr lalek często protestował przeciwko niezmiennej sile losu. Starał się odzwierciedlać i opisywać najtrudniejsze sytuacje życiowe, osobiste i społeczne, używając zarówno karykatury jak i gloryfikacji. Możliwości teatru lalek w ostatnim czasie rozszerzyły się, a jako sztuka jest obecnie uznawany na całym świecie za integralną część kultury teatralnej XX i XXI wieku.

W teatrze lalkowym chodzi zarówno o tradycyjną ekspresję, jak i o wykorzystanie nowych technologii i ich możliwości multimedialnych. Chodzi też o wykorzystanie jego zdolności do rozrywki i wzruszenia. Jakąkolwiek pełni rolę, zawsze odważnie broni swojej dumnie zdobytej pozycji.

Świat będzie lepszym miejscem niż nam się w tej chwili wydaje. Wszyscy w to wierzymy. Chcemy w to wierzyć. Nie pozbawiajmy się więc radości życia z powodu naszych lęków. Uwierzmy, że Pulcinella, Punch, Guignol, Kašpárek, Karagöz, Vidushaka, Mobarak i inni nasi bohaterowie w tej niekończącej się serii postaci przedstawiających ludzką komedię są tymi, którym wciąż możemy ufać i tak jak wiele pokoleń przed nami wierzyć w ich zwycięską walkę ze śmiercią.

Nie grzęźnijmy w troskach, a raczej wykorzystajmy teatr lalkowy w jego różnych formach, aby na nowo przywołać radość i przyjemność tworzenia oraz grania.

Tłumaczenie: Katarzyna Siergiej

Nina Malíková
Absolwentka Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Karola (Univerzita Karlova) w Pradze, specjalizująca się w historii i teorii teatru. Po studiach Nina Malíková pracowała jako asystentka dyrektora artystycznego i asystentka literacka w teatrach Hradca Králové i Pragi, gdzie poznała ważne osobistości czeskiego życia teatralnego: w Hradcu Králové współpracowała z reżyserem Miroslavem Vildmanem, który ukształtował działalność artystyczną Teatru DRAK (Divadlo DRAK) w tym mieście, zanim Josef Krofta został dyrektorem artystycznym teatru w 1971 roku.
Później dołączyła do Praskiego Instytutu Teatralnego (Divadelní ústav) jako specjalistka zajmująca się współczesnym czeskim teatrem lalek, gdzie przygotowywała publikacje na temat czeskiego lalkarstwa. Jest główną autorką artykułów poświęconych czeskiemu teatrowi lalkowemu w internetowej, trójjęzycznej Światowej Encyklopedii Sztuki Lalkarskiej UNIMA (wepa.unima.org) oraz była redaktorką pierwszego wydania publikacji Czeski teatr lalek wczoraj i dziś. W 2019 roku napisała książkę UNI…CO? UNIMA, poświęconą powstaniu i późniejszej historii UNIMA. Opracowała również koncepcję tworzenia wystaw czeskiego teatru lalek w kraju i za granicą, z których najważniejszą jest „Strings Attached: the Living Tradition of Czech Puppets”, która została otwarta w Columbus Museum of Art w Ohio w Stanach Zjednoczonych w 2013.
Zaraz po studiach Nina Malíková została nauczycielką w DAMU na Wydziale Teatru Lalek, a później na Wydziale Teatru Alternatywnego i Lalkarstwa (Katedra alternativního a loutkového divadla), gdzie od tamtej pory wykłada historię czeskiego i światowego teatru lalek. W latach 1998-2016 była asystentką literacką w Teatrze Lalek Lampion (Divadlo Lampion) w Kladnie w środkowych Czechach. Jako wykładowca czeskiego teatru lalek brała udział w wielu międzynarodowych warsztatach i seminariach w Europie (Francja, Belgia, Niemcy, Hiszpania) i poza Europą (m.in. w Kanadzie i Korei Południowej).
Jej naukowy wkład w czasopisma teatralne, nie tylko w dziedzinie teatru lalek, trwa do dziś, zarówno w Czechach jak i za granicą, w szczególności w czasopiśmie Loutkář (Lalkarz), którego była redaktorem, a później redaktorem naczelnym (1993-2015).
Nina Malíková tłumaczy dramaty i literaturę fachową z języka francuskiego na język czeski (np. Charles Magnin – History of Puppet Theatre in Europe, 2005, 2010).
Nina Malíková kontynuuje dzieło swojego ojca, Jana Malíka, znanego czeskiego pisarza, dramaturga, teoretyka, reżysera sztuk dla teatru lalek i wieloletniego sekretarza generalnego UNIMA, którego wkład w dziedzinie historii teatru lalek, krytyki teatralnej i dziennikarstwa, a także jego wizja organizacyjna UNIMA oraz zarządzanie i rozwój współczesnego czeskiego teatru lalek mają ogromne znaczenie i wpływają na dalszy jego rozwój.